Buitenlandse Zaken

door Mark Eyskens

In het begin van een leergang Politieke en Sociale Wetenschappen wil je je toch wat verdiepen in de stof waar je enkele jaren (misschien zelfs je hele leven) mee geconfronteerd zal worden.  Zo zag ik, tijdens een van mijn vele bezoeken aan ACCO, het boek Buitenlandse Zaken van Mark Eyskens liggen.  Het leek me wel interessant, Eyskens was per slot van rekening toch een van de meer belangrijke figuren uit de Belgische politiek van het laatste decennium.  Buitenlandse zaken hebben me altijd wel geïnteresseerd.  Bovendien ging dit boek over de cruciale periode 1989-1992.  In alle opzichten was dit een breekpunt in de laatste vijftig jaar...

Eyskens beschrijft hetgeen hij meemaakt als een dagboek.  De ene conferentie volgt op de andere: van een EG-bijeenkomst in Parijs naar de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties in New York is maar een kleine stap.  Tussendoor ontmoet Eyskens de grootste figuren van de tijd: Mitterrand, Gorbatsjov, Kohl, Bush, ...  Ook mensen als Yasser Arafat, Andrei Sacharov e.a. passeren de revue.

Elk hoofdstuk, elke paragraaf wordt voorzien van een degelijke economische en politieke verduidelijking.  Je leert er de achtergronden van de internationale politiek kennen: de verantwoordelijkheid van een minister op Europees vlak. de relaties tussen de verschillende regeringsleiders, presidenten, ministers, ...

Eyskens was minister van buitenlandse zaken in een scharnierperiode in de twintigste eeuw.  We schrijven 1989: de val van de Berlijnse Muur.  Hij wijdt terecht een groot deel van zijn boek aan deze gebeurtenissen.  Niet alleen de feiten, maar ook de oorzaken en implicaties worden piekfijn uit de doeken gedaan.  Het ineenstorten van het communisme wordt voorgesteld als een zinkend schip waarvan de bemanning tevergeefs het hoofd boven water wil blijven houden.

Aangrijpend is het relaas van de Russische ambassadeur in Brussel.  Ook na de val van de muur blijft de man hardnekkig - tegen alle logica in - beweren dat er geen vuiltje aan de lucht is.  Als Eyskens hem zei dat hij de toestand niet moest ontkennen, dat we in het Westen wisten hoe het er in feite aan toegang, bleef hij ontkennen.  De oude man was niet tot rede vatbaar.  Korte tijd later werd hij naar Moskou - waar men de toestand (achter de schermen) blijkbaar wel onder ogen durfde zien - teruggeroepen.  Een half jaar later vernam Eyskens dat de man een eenzame dood gestorven was.  Zonder twijfel was hij verbitterd: je hele leven in een systeem geloven, en dat op je oude dag in elkaar zien zakken.  Je zou voor minder ziek worden...  Dit terzijde, maar Eyskens beschrijft de toestand zoals het was, voorzien van een degelijke achtergrond.

Op andere plaatsen geeft Eyskens een letterlijke weergave van zijn toespraken.   Hieruit blijkt dat vooral op Europese conferenties België veel initiatieven nam.   Een klein land zoals het onze blijkt toch een zekere invloed te kunnen uitoefenen op internationaal niveau.  Een groot deel van Eyskens'voorstellen worden op ja-geknik onthaald, en dit niet enkel tot de kleine en middelgrote landen.  Ook personen als François Mitterrand en Helmut Kohl hadden begrip voor de ideeën van de man uit Leuven.   Uit Eyskens'analyses achteraf blijkt dat een groot deel van België's voorstellen effectief toegepast werden of toch tenminste geïntegreerd worden in andere voorstellen.

Het succes van Eyskens op het internationale forum staat in contrast met wat hij in eigen land te verwerken krijgt.  Er is natuurlijk de affaire met Wallid Khaled.  Deze man - algemeen gezien als een terrorist - verbleef in 1990 welgeteld één dag in België.  Hij had een geldig visum op zak.  Dit bleek niet zo Katholiek, en de minister van buitenlandse zaken werd meteen als zondebok aangewezen..  Het was ongehoord om zo iemand een visum te geven!  De oppositie eiste - evident - zijn ontslag.  Eyskens wilde van geen wijken weten.  Hij weet dit voorval aan een ondergeschikte.  Toenmalig premier Wilfried Martens nam Eyskens in bescherming en nam de verantwoordelijkheid op zich.  Toch moesten enkele top-ambtenaren ophoepelen...  Jaren na dato interpreteert Eyskens de term 'ministeriële verantwoordelijkheid' nog altijd op dezelfde manier - getuige daarvan was zijn afkeurende reactie bij het recente ontslag van de ministers Vande Lanotte en De Clerck.

Er is nog zoveel meer te vertellen over dit boek: over het vliegtuig in de Baltische Staten, over de afgeluisterde telefoons in Praag, over het Verdrag van Maastricht, over ...  kortom, de rest moet u zelf maar eens lezen.
Dit boek is een must voor iedereen die ook maar een beetje de wereld wil begrijpen.   Een aanrader!

Peter Aspeslagh

[email protected]
http://www.student.kuleuven.ac.be/~m9713148/INDEX.htm

Bestel nu:
Acco
Standaard Boekhandel